دفاع مشروع چیست؟
۲۳ دی, ۱۴۰۱ امور کیفری 0 مدت زمان مطالعه: 4 دقیقه
ممکن است تابحال در مواقع زیادی واژه دفاع مشروع به گوشتان خورده باشد. اما آیا می دانید این نوع دفاع چیست؟ آیا می دانید بر مجازات چه تاثیری می گذارد؟ آیا از شرایط این دفاع اطلاعی دارید؟ برای آشنایی با دفاع مشروع، شرایط و آثار آن، تا انتهای این نوشتار همراه ما باشید.
مفهوم دفاع مشروع و شرایط آن
قانون مجازات اسلامی ایران در ماده ۱۵۶ این مورد را تعریف کرده است که بر طبق این ماده دفاع مشروع عبارت است از « هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود…» بنابراین می توان گفت که به طور کلی دفاع مشروع، رفتاری است که فرد در مواجه با خطر و برای دفاع خود انجام می دهد. اما آیا هر نوع رفتاری دفاع مشروع است؟ آیا تمام رفتارهای ما برای دفاع از خودمان مشروع به حساب می آید؟ پاسخ منفی است. برای مشروع، محسوب شدن دفاع چندین شرط باید احراز شود.
شرایط دفاع مشروع
قانونگذار در همان ماده ۱۵۶ چندین شرط را برای دفاع مشروع بودن رفتار بیان کرده است. ما به صورت جداگانه این شروط را بررسی می کنیم.
- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.
منظور از این شرط آن است که، رفتاری که برای دفاع از خود انجام می دهیم، برای دفع خطر ضروری باشد. به عنوان مثال فرد نمی تواند برای دفاع از خود در مقابل یک تصادف احتمالی، خودرو دیگری را تخریب کند.
- دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد.
برای توضیح این شرط، باز هم می توان به مثال قبل اشاره کرد. اگر ما صرفا بر اساس خیال خود احتمال بدهیم بر اساس که با فلان ماشین قرار است تصادف کنیم، نمی توانیم آن ماشین را تخریب کنیم. یا در مثالی دیگر می توان گفت اگر شخص (الف)، از روی احتمالات و خیال تصور کند که شخص (ب) به او آسیب خواهند رساند، نمی تواند با ادعای دفاع، به شخص (ب) آسیبی وارد کند.
- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.
این بند بدین معنا است که، خطر به وجود آمده برای ما، به خاطر اقدام خود ما به وجود نیامده باشد. یا آن که مثلا اگر ما خطری را برای دیگری به وجود آورده باشیم و بعد آن فرد در پاسخ به ما، رفتاری را انجام بدهد ما نمی توانیم در مقابل این رفتار اقدامی کنیم و بعد از آن بگوییم رفتار ما دفاع بوده است. چون خطر اولیه را خودمان به وجود آورده ایم.
- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود.
این بند نیز همانطور که مشخص است بیان میکند: اگر ما بتوانیم بدون تلف شدن وقت، جریان را به ماموران اطلاع دهیم، نمی توانیم خودمان در مقام دفاع کاری را انجام بدهیم. بنابراین زمانی رفتار دفاع مشروع خواهد بود که ما نتوانیم بدون فوت وقت به ماموران دولتی موضوع را اطلاع بدهیم.
خیر؛ ما میتوانیم از دیگران هم دفاع کنیم و رفتارمان باز هم دفاع مشروع باشد. اما در صورتی که آن فرد از نزدیکان ما باشد یا آن که دفاع از او مسئولیت ما بوده است یا فرد نتواند از خود دفاع کند یا فرد مذکور از ما تقاضای کمک کند و یا در آخر آن که، فرد در شرایطی باشد که نتواند درخواست کمک کند.
نکته: اگر رفتار ما دفاع مشروع تلقی شود هیچ مسئولیتی نخواهیم داشت چون اصلا رفتار ارتکابی، جرم نخواهد بود.
پرداخت دیه در دفاع مشروع
در دفاع دیه نیز ساقط است، چرا که گفتیم رفتار ارتکابی ما اصلا جرم نخواهد بود. تنها استثنا این مورد در جایی است که، مهاجم دیوانه باشد و در مقابل وی از خود دفاع کنیم در اینجا دیه از طرف بیت المال پرداخت می شود.
مقالات مشابه
نشر اکاذیب چیست و چه مجازاتی دارد؟
فهرست مطالبمفهوم نشر اکاذیب و مجازات آننشر اکاذیب چیست؟جرم نشر اکاذیبمجازات نشر اکاذیببار اثباتی جرم مفهوم نشر اکاذیب و...
ولی دم چه کسی است؟
بسیاری از ما در هنگامی که قتلی اتفاق می افتد با واژه ولی دم برخورد کرده ایم اما آیا می دانید ولی دم به چه کسی می گویند و اصلا چه...
آدم ربایی چه مجازاتی دارد؟
آدم ربایی یکی از جرایمی است که همه ی ما تاحدودی با آن آشنایی داریم. در واقع در بسیاری از فیلم ها و سریال ها بارها شاهد صحنه های...
دیدگاهتان را بنویسید