دادگاه کیفری کجاست، انواع دادگاه کیفری و نحوه اعتراض به رای دادگاه کیفری
۲۴ آبان, ۱۴۰۱ امور کیفری 0 مدت زمان مطالعه: 9 دقیقههنگامی که حقی از دیگران به واسطه ی ارتکاب جرمی ضایع می شود و افراد آسیب می بینند، می توانند در دادگاه علیه آن شخص آسیب زننده طرح شکایت نمایند. اما سوالی در اینجا مطرح می شود این است که در کدام دادگاه یا مرجع قضایی باید طرح دعوی نمود؟ کدام دادگاه صالح به رسیدگی است؟ دادگاه کیفری یا دادگاه حقوقی؟ در ادامه پاسخ به سوال دادگاه کیفری چیست ؟
فهرست مطالب
دادگاه کیفری کجاست؟
مراجع قضایی بطور کلی به دو دسته مراجع کیفری و مراجع حقوقی تقسیم می شوند. دادگاه کیفری نیز یک مرجع قضایی است. در خصوص موضوعاتی که عنوان مجرمانه ی آن ها در قانون مجازات اسلامی آمده است می توان در دادگاه کیفری، اقامه ی دعوی و رسیدگی نمود. حقوق امور کیفری (حقوق جزا) زیر مجموعه حقوق عمومی میباشد که در آن به جرایم و چگونگی مجازات میپردازد.
در واقع حقوق کیفری به عکس العمل دولتها در مقابل اعمال ضد اجتماعی اشخاص، جهت ایجاد عدالت و پیشگیری از ارتکاب جرایم و برقراری امنیت اشاره دارد. از نکاتی که باید به آن توجه کرد لازم الاجرا بودن حقوق کیفری است. بدین معنا که افراد نمیتواند بر خلاف آن با یکدیگر توافق کنند. بر عکس دعاوی حقوقی که هر دو طرف برای خاتمه میتوانند با هم به توافق برسند.
دعوای کیفری
در مقابل دعاوی حقوقی، دعاوی کیفری قرار دارد که علت طرح آن، وقوع یک جرم است. جرم به رفتاری گفته می شود که قانون صراحتا آن را جرم شناخته باشد و برای آن مجازاتی را تعیین کرده باشد. جرایم در ایران غالبا در قانون مجازات اسلامی مشخص شده است. در نتیجه اگر فردی مرتکب یکی از جرایم مندرج در قانون مجازات یا سایر قوانین گردد، باید بر علیه وی دعوا کیفری اقامه کرد.
دادگاه کیفری چه اجزایی دارد؟
یکی از اجزاء این دادگاه، قانون آیین دادرسی کیفری است. در خصوص قوانین و تشریفات و آیین رسیدگی ای که باید در دادگاه کیفری رعایت شود، باید به قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه نماییم.
همچنین برای طرح شکایت درمرجع کیفری باید شکایت خود را برگه ای که شکوائیه نام دارد، بنویسیم. در شکوائیه توضیحات واقعه و اتفاقات نگارش شده است. نگارش شکوائیه کیفری صورت خاصی ندارد و میتواند در یک برگه ساده انجام گیرد. ولی بهتر است برای ادراک بیشتر، توسط وکیل متخصص نوشته شود.
فردی که دعوای کیفری را مطرح می کند شاکی نام دارد.
شاکی بر علیه متشاکی ( طرف مقابل ) متن شکوائیه را تهیه کرده و به دادگاه و خطاب به دادستان ارائه می دهد.
دادسرا کجاست؟
یکی دیگر از اجزاء دادگستری، دادسرا است. دادگستری برای سهولت رسیدگی به پرونده ها، بخش های مختلفی دارد. هنگامی که جرمی اتفاق می افتد و افراد نسبت به ان در کلانتری شکایت می کنند، پرونده ای برای آن ها تشکیل می شود و آن پرونده به محلی به نام دادسرا ارسال می شود. در واقع وظیفه آن تحقیق، کشف و بازجویی در خصوص جرم است. پس از روشن شدن ابعاد پرونده و تایید نهایی از سمت دادسرا، پرونده جهت داوری نهایی و صدور حکم به دادگاه کیفری ارسال میگردد. در دادسرا حکمی صادر نمیگردد و فقط پرونده پس از شفاف سازی و تحقیقات، در صورت مجرم شناخته شدن شخص، کیفر خواست صادر می کند و به دادگاه کیفری ارجاع میدهد. برای اطلاعات بیشتر به صفحه دادسرا کجاست مراجعه کنید.
انواع دادگاه کیفری ؟
این دادگاه که در آن به دعاوی و اختلافات و جرایم بین مردم رسیدگی میشود زیر نظر قوه قضائیه می باشد. دادگاه کیفری عنوان کلی است که خود شامل چند دادگاه دیگر می شود.
ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری:
« دادگاههای کیفری به دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاههای نظامی تقسیم می شود.»
مراجع عمومی رسیدگی کننده
۱) دادگاه کیفری دو:
دادگاه کیفری دو دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به همه جرایم را دارد مگر آن که قانونگذار صراحتا رسیدگی به جرمی را در صلاحیت دادگاه های دیگر قرار داده باشد. به عبارت دیگر می توان گفت همه جرایم در دادگاه کیفری دو رسیدگی می شود مگر آن که قانون خلاف آن را معین کرده باشد.
مثلا یکی از موارد استثنا جرایم مذکور در ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی است که در صلاحیت دادگاه کیفری یک است.
۲) دادگاه کیفری یک:
دادگاه کیفری یک، برخلاف دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به هیچ جرمی را ندارد مگر جرایمی که قانون صراحتا در حیطه صلاحیت این دادگاه قرار داده باشد.
قانونگذار در ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ موارد صلاحیت دادگاه کیفری یک را بیان می کند. بر طبق این ماده به جرایم موجب:
- مجازات سلب حیات
- حبس ابد
- جرایم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
- جرایم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر
- جرایم سیاسی و مطبوعاتی
در دادگاه کیفری یک رسیدگی می شود. همچنین بر طبق قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، به جرایم مربوط به تامین مالی تروریسم نیز در این دادگاه ها رسیدگی می شود.
مراجع اختصاصی رسیدگی کننده
دادگاه انقلاب:
دادگاه انقلاب از جمله مراجع اختصاصی رسیدگی به حساب می آید که صلاحیت رسیدگی به جرایم مهم را دارد. موارد صلاحیت دادگاه انقلاب در ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری مشخص شده است که عبارت است از:
الف – جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی، محاربه و افساد فی الارض، بغی، تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی ایران یا اقدام مسلحانه یا احراق، تخریب و اتلاف اموال به منظور مقابله با نظام.
ب – توهین به مقام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام رهبری.
پ- تمام جرائم مربوط به مواد مخدر، روان گردان و پیش سازهای آن و قاچاق اسلحه، مهمات و اقلام و مواد تحت کنترل.
ت- سایر مواردی که به موجب قوانین خاص در صلاحیت این دادگاه است.
دادگاه اطفال و نوجوانان:
بر طبق ماده 304 قانون آیین دادرسی کیفری رسیدگی به جرایم اطفال و افراد کمتر از ۱۸ سال در صلاحیت دادگاه اطفال و نوجوانان می باشد. این ماده اشعار می دارد به کلیه جرائم اطفال و افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود. در هر صورت محکومان بالای سن هجده سال تمام موضوع این ماده، در بخش نگهداری جوانان که در کانون اصلاح و تربیت ایجاد می شود، نگهداری می شوند.
مطابق تبصره همین ماده، طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده است.
بنابراین بر طبق این ماده متوجه خواهیم شد در صورتی که فرد در زمان رسیدگی زیر ۱۸ سال باشد اما بعد از محکومیت بالای ۱۸ سال باشد، در بخش نگهداری جوانان کانون اصلاح و تربیت، نگهداری می شوند.
دادگاه نظامی:
هدف از تشکیل دادگاه های نظامی رسیدگی به جرایم اعضای نیرو های مسلح است. قانون اساسی ما در اصل ۱۷۲ بیان می دارد:
” اصل ۱۷۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران:برای رسیدگی به جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی یا انتظامی اعضاء ارتش، ژاندارمری، شهربانی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، محاکم نظامی مطابق قانون تشکیل میگردد، ولی به جرائم عمومی آنان یا جرائمی که در مقام ضابط دادگستری مرتکب شوند در محاکم عمومی رسیدگی میشود. دادستانی و دادگاههای نظامی، بخشی از قوه قضاییه کشور و مشمول اصول مربوط به این قوه هستند. “ |
همچنین قانونگذار در ماده ۵۹۷ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می دارد:
” ماده ۵۹۷ قانون مجازات اسلامی:هر یک از مقامات قضائی که شکایت و تظلمی مطابق شرایط قانونی نزد آنها برده شود و با وجود این که رسیدگی به آنها از وظایف آنان بوده به هر عذر و بهانه اگر چه به عذر سکوت یا اجمال یا تناقض قانون از قبول شکایت یا رسیدگی به آن امتناع کند یا صدور حکم را بر خلاف قانون به تاخیر اندازد یا بر خلاف صریح قانون رفتار کند دفعه اول از شش ماه تا یکسال و در صورت تکرار به انفصال دائم از شغل قضائی محکوم میشود و در هر صورت به تادیه خسارات وارده نیز محکوم خواهد شد. “ |
نکته: دادگاه های کیفری یک و انقلاب در مرکز هر استان و در صورت صلاحدید رییس قوه قضاییه، در حوزه شهرستان ها نیز تشکیل می شود اما دادگاه کیفری دو و اطفال و نوجوانان در هر شهرستان تشکیل می گردد. دادگاه های نظامی نیز در مراکز استان تشکیل می گردد و در صورت نیاز در حوزه شهرستان، دادسرای نظامی ناحیه تشکیل می شود.
اعتراض به رای دادگاه کیفری
همانند دادگاه حقوقی، در خصوص دادگاه کیفری نیز قانون گذار برای طرفین دعوای کیفری، حق تجدیدنظرخواهی را در نظر گرفته است که طی مواد ۴۲۶ تا ماده ۴۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ به طور کامل ذکر شده است.
شعب تجدیدنظر دادگاه های کیفری در دادگاه تجدیدنظر هر استان واقع می باشد. باید در نظر داشت در مواردی به صورت استثنا، اعتراض به رای دادگاه کیفری در صلاحیت دیوان عالی کشور می باشد.
در برخی موارد اعتراض به رای کیفری امکان پذیر نیست. یعنی این ارای قضایی قابل تجدیدنظر خواهی نمی باشد. باید دانست مواردی از احکام وجود دارد که توسط قانون قطعی شمرده شده است. این به آن معناست که این احکام قابل تجدیدنظر نیست. با شناختن این استثناء، هر حکمی که شامل این موارد نباشد غیر قطعی و قابل تجدیدنظر هست.
ماده ۴۷۲ قانون آیین دادرسی کیفری احکام قطعی را به طور کامل بیان کرده است. به عنوان مثال جرائم تعزیراتی درجه ۸ و جرایم مستلزم پرداخت دیه و ارش در صورتیکه که جمع ان کمتر از یک دهم دیه باشد.
تفاوت دادگاه کیفری و حقوقی
- اولین تفاوتی که می شود در این زمینه بیان کرد، موضوع این دعاوی است. بدین شرح که موضوع دعاوی حقوقی، حقوق افراد و درخواست جبران خسارت ناشی از نقض این حقوق است. که در ابتدای مقاله نیز بدان اشاره شد؛ اما موضوع دعوای کیفری، جرم است.
- دومین تفاوت این است که برای طرح دعوای حقوقی نیاز به تنظیم دادخواست داریم اما برای طرح دعوای کیفری باید شکواییه تنظیم گردد.
نکته: دعاوی حقوقی حتما می بایستی در فرم های مخصوص دادخواست مطرح گردد اما دعوای کیفری می تواند در برگه عادی نیز مطرح شود به شرط آن که مندرجات آن مطابق فرم رسمی باشد.
- قانون ناظر بر دعوای حقوقی، قانون آیین دادرسی مدنی است اما قانون ناظر بر دعوای کیفری، قانون آیین دادرسی کیفری می باشد.
- دعوای حقوقی در دادگاه های حقوقی مطرح می شود اما دعوای کیفری در دادگاه های کیفری طرح می گردد.
دیدگاهتان را بنویسید